Αναφορά στον Γκρέκο
Πρόκειται για τη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία τού Νίκου Καζαντζάκη, την οποίαν ο θάνατος δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει. Γεγονότα και θρύλοι, βιώματα και ελπίδες, όνειρα και απογοητεύσεις, οράματα και χίμαιρες, ιδέες, εμπνεύσεις και έργα, ταξίδια φυσικά και πνευματικά, η πατρίδα και ο κόσμος, πρόγονοι και σύγχρονοι, το πρότυπο του «μελλούμενου ανθρώπου», αναδύονται από τις σελίδες αυτής της πνευματικής αναφοράς που ο Νίκος Καζαντζάκης ένιωσε την ανάγκη να απευθύνει στον μεγάλο Κρητικό «παππού» του: τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον Ελ Γκρέκο.
«“Θα βρεις, λοιπόν, αναγνώστη, στις σελίδες ετούτες την κόκκινη γραμμή, καμωμένη από στάλες αίμα μου, που σημαδεύει την πορεία μου ανάμεσα στους ανθρώπους, στα πάθη και στις ιδέες. ... Τέσσερα στάθηκαν τ’ αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά μου, και το καθένα φέρνει ένα ιερό όνομα: Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας. Αυτή την αιματερή πορεία μου, από τη μια από τις μεγάλες αυτές ψυχές στην άλλη, τώρα που ο ήλιος βασιλεύει, μάχουμαι στο Οδοιπορικό μου ετούτο να σημαδέψω...”
»Κάτι περισσότερο και καλύτερο από αυτοβιογραφία, η Αναφορά στον Γκρέκο είναι λοιπόν η ιστορία ενός εσωτερικού οδοιπορικού, κάτω από το σημάδι τού Γκρέκο, γιατί αυτός ο ζωγράφος, Κρητικής καταγωγής, μας άφησε πλάσματα που διατρέχονται από φλόγα, που δεν είναι άλλο παρά φλόγα. Είναι, επίσης, η διαθήκη τού Καζαντζάκη, το ύστατο έργο του, όπου εξηγεί τη γένεση των μεγάλων έργων του –μυθιστορημάτων, θεατρικών, και πάνω απ’ όλα τής Οδύσειας– και, με ακρίβεια, τη φιλοσοφική, ηθική ή θρησκευτική σημασία τους. Ακόμη, μας καθίσταται κατανοητός ο τρόπος με τον οποίον ο Καζαντζάκης χρησιμοποίησε κάποιες περιπέτειες των οποίων υπήρξε ο δράστης ή ο μάρτυρας, όπως επίσης και κάποια διαβάσματά του. Όλα ετούτα δίδουν το μέτρο αυτού τού σπουδαίου έργου, που είναι ταυτόχρονα λογοτεχνικό ντοκουμέντο και πνευματική εξομολόγηση ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς που γέννησε ποτέ η Ελλάδα.»
(Από τη γαλλική έκδοση Nikos Kazantzaki, Lettre Au Greco, Bilan d’une Vie, Plon, Paris 1961.)
και, πάνω απ’ όλα, ξέροντας σε κάθε πράγμα, σε κάθε τι που υπάρχει, να αναγνωρίζει το ιερό, όταν το συναντά, είχε, για ό,τι είναι ζωντανό,
αυτή την ευλάβεια που υπήρξε ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά
–τα πολύ συχνά ξεχασμένα, για τα οποία ο Πεγκύ έγραψε εξαίσιες σελίδες– του αρχαίου παγανισμού... Ο Τόμας Μανν παραλλήλισε τον Καζαντζάκη με τους μεγάλους Έλληνες ποιητές τής αρχαιότητας, τους προγόνους του· είπε ότι το πνεύμα τού Ομήρου αναβίωσε σ’ αυτά τα βιβλία, που κοχλάζουν από εξαιρετική ζωτικότητα, που εγείρονται από ένα πανθεϊστικό συναίσθημα όπου όλη η φύση, μέχρι το ταπεινότερο φυτό τού λόφου, είναι καθαγιασμένη.»
Marcel Brion (της Γαλλικής Ακαδημίας)
Le Monde
ολόκληρο τον σχηματισμό τού είδους του, όμοια ένα πνεύμα όπως αυτό του Καζαντζάκη, που προέρχεται από ένα περιβάλλον πολύ απλό, φαίνεται πως πρέπει να ξαναζήσει μέσα σε διάστημα μερικών χρόνων ολόκληρη την πνευματική περιπέτεια της ανθρωπότητας... Ίσως θα ’πρεπε να ειπωθεί ότι, με τον Χριστό, ο Καζαντζάκης θέλησε να λυτρωθεί κόντρα στον κόσμο· με τον Βούδα, να σωθεί έξω από τον κόσμο· με τον Λένιν, να σωθεί από τον κόσμο· με τον Οδυσσέα, τέλος, να σωθεί, και ταυτόχρονα με τον ίδιο να σωθεί και ο κόσμος, επανεφευρίσκοντας έναν παγανισμό στα μέτρα τού ανθρώπου.»
Robert Kanters
L’Express
- Κατηγορία: ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ
- Βιβλιοδεσία: σκληρό δέσιμο, με εικόνα
- Εισαγωγικό σημείωμα: εμπλουτισμένη επανέκδοση
- Διαστάσεις: 21 εκμ × 14 εκμ
- Σελίδες: 560
- Τελευταία έκδοση/ανατύπωση: 2014
- ISBN: 978-960-7948-26-7